Funkcja „OUT” w tachografie cyfrowym, znana również jako „poza zakresem stosowania rozporządzenia 561/2006”, budzi wiele pytań wśród przewoźników oraz kierowców. Czy jej zastosowanie faktycznie zwalnia z obowiązku rejestrowania aktywności kierowcy? Czy można dzięki niej uniknąć odpowiedzialności za naruszenia przepisów o czasie pracy? W tym artykule wyjaśniamy, czym jest funkcja OUT, kiedy można ją legalnie stosować oraz jakie niesie skutki prawne i organizacyjne. Funkcja jest często określana jako tryb out w tachografie i służy do wyłączania rejestracji określonych przejazdów.
Spis treści:
Czym jest funkcja OUT w tachografie?
Funkcja OUT (ang. „OUT of scope”) oznacza pracę wykonywaną poza zakresem stosowania przepisów rozporządzenia 561/2006 WE, które reguluje m.in. czas jazdy, przerwy i odpoczynki kierowców wykonujących przewozy drogowe. Po jej aktywacji tachograf nie rejestruje aktywności kierowcy w tym zakresie. Funkcja ta nie oznacza jednak, że dane są całkowicie pomijane – są one zapisywane, ale nie są uznawane za jazdę w rozumieniu przepisów transportowych.
Jeżeli chcesz poznać szczegółowe zasady obsługi tachografów i ich ustawień, zobacz nasz poradnik Jak zmienić czas w tachografie – praktyczny przewodnik dla kierowców.
Podstawa prawna – kiedy stosowanie OUT jest dopuszczalne?
Stosowanie funkcji OUT w tachografie cyfrowym jest dopuszczalne wyłącznie w odniesieniu do określonych kategorii pojazdów i przewozów, które nie podlegają przepisom rozporządzenia 561/2006.
Zgodnie z Art. 3 rozporządzenia, wyłączenia dotyczą m.in. pojazdów używanych do przewozu osób w ramach przewozów regularnych. W przypadku przewozów na liniach regularnych obowiązują jednak specyficzne regulacje oraz ograniczenia, które są dodatkowo określone kolejnymi ograniczeniami.
Dla pojazdów przeznaczonych do przewozu rzeczy, należy zaznaczyć, że pojazdy te mogą być niekoniecznie załadowane, jednak nadal podlegają określonym przepisom, a wyłączenia przepisów stosuje się tylko w ściśle określonych przypadkach. Dotyczy to również przewozów drogowych rzeczy, gdzie pojazdy przystosowane do przewozu rzeczy muszą spełniać odpowiednie wymagania.
W przypadku pojazdów wykorzystywanych do przewozu odpadów, wyłączenia obejmują przewozy odpadów komunalnych, transport odpadów komunalnych oraz wywóz odpadów komunalnych, pod warunkiem spełnienia określonych warunków i prowadzenia odpowiedniej dokumentacji.
Pojazdy specjalistyczne, takie jak te wykorzystywane do przejazdów serwisowych, mogą być wyłączone spod przepisów w przypadku przejazdu zupełnie nowym pojazdem lub samym ciągnikiem siodłowym, jeśli nie przewożą ładunku.
W przypadku pojazdów rolniczych, wyłączenie z obowiązku rejestracji czasu pracy kierowcy dotyczy m.in. sytuacji w trakcie przewozu płodów rolnych w obrębie gospodarstwa.
Warto również podkreślić, że przewóz opakowań po zakupionych towarach nie podlega wyłączeniu i wymaga rejestracji w tachografie.
Wszystkie powyższe wyłączenia są szczegółowo regulowane i mogą być dodatkowo określone kolejnymi ograniczeniami. Przepisów stosuje się wyłącznie w przypadkach przewidzianych prawem, a wypadku wykluczenia spod przepisów należy każdorazowo sprawdzić, czy dany przewóz rzeczywiście znajduje się spod przepisów rozporządzenia 561/2006.
Kogo dotyczą wyłączenia? – Art. 3 i Art. 13 rozporządzenia 561/2006
Art. 3 – Rozporządzenie nie ma zastosowania do:
- pojazdów używanych do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km,
- pojazdów lub zespołów pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony używanych do:
- przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy, lub
- dostawy rzeczy wyprodukowanych metodami rzemieślniczymi, w promieniu 100 km od bazy przedsiębiorstwa, pod warunkiem że prowadzenie pojazdu nie stanowi głównego zajęcia kierowcy i transport nie ma charakteru zarobkowego,
- pojazdów o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nieprzekraczającej 40 km/h,
- pojazdów będących własnością sił zbrojnych, obrony cywilnej, straży pożarnej lub sił porządkowych, albo wynajmowanych przez nie bez kierowcy,
- pojazdów używanych w razie wypadków lub działań ratunkowych (w tym przewóz pomocy humanitarnej),
- pojazdów specjalistycznych wykorzystywanych do celów medycznych,
- pojazdów pomocy drogowej działających w promieniu do 100 km od bazy,
- pojazdów poddawanych próbom drogowym w celu rozwoju technicznego, naprawy lub konserwacji, a także pojazdów nowych lub przebudowanych, które nie zostały jeszcze dopuszczone do ruchu,
- pojazdów używanych do niehandlowego przewozu rzeczy o DMC do 7,5 tony,
- pojazdów zabytkowych wykorzystywanych do niehandlowych przewozów osób lub rzeczy.
W różnych sytuacjach pojawiają się dodatkowe wyłączenia, np. podczas jazdy po obszarach niepublicznych, gdzie nie obowiązują standardowe przepisy dotyczące czasu pracy kierowców i nie jest wymagane przestrzeganie ograniczeń czasu jazdy. Przewozy realizowane wyłącznie poza drogami publicznymi mogą być wyłączone spod obowiązku rejestracji w tachografie, a obecności urządzenia rejestrującego nie wymaga się w takich przypadkach. W niektórych sytuacjach możliwy jest demontaż tachografu, np. podczas serwisu pojazdu.
W trakcie konserwacji pojazdu lub gdy wykonywana jest jazda serwisowa, można stosować tryb OUT w tachografie. Jeśli kierowca dostanie zlecenie na niestandardowy przewóz, np. wywóz odpadów lub przejazd serwisowy, może stosować tryb out, o ile spełnione są warunki określone w przepisach. Przykładowo, gdy kierowca wyjeżdża z bazy w trybie OUT lub kierowcy jadą na „oucie” podczas przewozów serwisowych, należy odpowiednio udokumentować te czynności.
Czynności traktuje się jako inną pracę, nawet jeśli nie są bezpośrednio jazdą, i muszą być właściwie sklasyfikowane. Kierowcy zawodowemu przysługuje możliwość wyłączenia rejestracji aktywności w określonych przypadkach, np. podczas odpoczynku lub pracy na obszarach niepublicznych. W razie kontroli należy przypisać czynność do konkretnej osoby na podstawie wydruku z tachografu, co pozwala uniknąć nieporozumień i ewentualnych kar.
Art. 13 – Państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątki dodatkowe, obejmujące m.in.:
- pojazdy będące własnością organów publicznych lub wynajmowane przez nie bez kierowcy (niekonkurujące z prywatnymi firmami),
- pojazdy rolnicze, leśne i rybackie używane do własnych przewozów w promieniu 100 km,
- ciągniki rolnicze i leśne używane w działalności w promieniu 100 km od bazy,
- pojazdy operatorów usług pocztowych świadczących usługi powszechne w promieniu 100 km,
- pojazdy używane wyłącznie na małych wyspach (powierzchnia do 2300 km²),
- pojazdy napędzane gazem ziemnym, ciekłym lub elektrycznie (do 7,5 tony, w promieniu 100 km),
- pojazdy wykorzystywane do nauki jazdy i egzaminów (nie na potrzeby przewozów zarobkowych),
- pojazdy zaangażowane w utrzymanie i kontrolę infrastruktury (woda, gaz, prąd, ścieki, odpady),
- specjalistyczne pojazdy cyrków i wesołych miasteczek,
- mobilne jednostki edukacyjne,
- pojazdy do odbioru mleka lub przewozu produktów mleczarskich dla zwierząt,
- pojazdy do przewozu pieniędzy i przedmiotów wartościowych,
- pojazdy przewożące odpady lub tusze zwierzęce nieprzeznaczone do spożycia,
- pojazdy używane wyłącznie na terenach zamkniętych (np. porty, terminale kolejowe),
- pojazdy przewożące żywe zwierzęta na targi lub do lokalnych rzeźni w promieniu 100 km,
- pojazdy budowlane przewożące maszyny w promieniu 100 km,
- pojazdy do transportu betonu towarowego.
Wyłączenia te są dodatkowo określone kolejnymi ograniczeniami, a ustawodawcy postanowili wyłączyć niektóre przewozy spod przepisów o czasie pracy kierowców i obowiązku obecności urządzenia rejestrującego. Przestrzegania ograniczeń czasu jazdy nie zawsze dotyczy przewozów realizowanych w trybie OUT. Funkcję out należy stosować zgodnie z przepisami, a z trybu out kierowca skorzysta tylko w ściśle określonych przypadkach.
Czy funkcja OUT zwalnia z obowiązku rejestracji czasu pracy?
Stosowanie trybu OUT nie oznacza, że kierowca nie pracuje. Praca wykonywana w trybie OUT nadal jest pracą w rozumieniu Kodeksu pracy i powinna być ewidencjonowana przez pracodawcę zgodnie z przepisami krajowymi, co oznacza obowiązek rejestrowania czasu pracy kierowcy.
W przypadku kontroli PIP lub ITD może zostać zakwestionowany brak danych dotyczących aktywności kierowcy, jeśli nie zostaną one w inny sposób udokumentowane (np. karta pracy,). W sytuacji, gdy nie nastąpiła automatyczna rejestracja, należy dokonać wpisu manualnego do ewidencji. Wyłączenie z obowiązku rejestracji nie dotyczy jednak odpoczynków wynikających bezpośrednio z przepisów.
Jak szczególnie pomocne jest prawidłowe przygotowanie wydruku z tachografu – krok po kroku wyjaśniamy to w artykule Jak poprawnie opisać wydruk z tachografu – praktyczny poradnik.
Przykłady zastosowania trybu OUT do
- Przejazdów serwisowych pojazdem ciężarowym po terenie prywatnym (np. baza transportowa, port),
- Przejazdów do warsztatu w celu konserwacji pojazdu,
- Ruch pojazdów w obrębie budowy lub terenów zamkniętych,
- Pomocy drogowej w promieniu 100 km od swojej bazy,
- Przejazdów pomocy humanitarnej,
- Przewozów odpadów komunalnych, o ile odbywają się w ramach wyłączeń opisanych w rozporządzeniu.
Firmy, które realizują specyficzne i niestandardowe przewozy, mogą korzystać z funkcji OUT w określonych przypadkach, jednak wymaga to każdorazowo analizy przepisów i zastosowania odpowiednich procedur.
Ryzyka i błędy związane z nieprawidłowym użyciem trybu OUT
- Nieuprawnione stosowanie funkcji OUT w ruchu drogowym,
- Próba „ukrycia” pracy kierowcy,
- Brak dokumentacji potwierdzającej zasadność użycia,
- Odpowiedzialność dyscyplinarna i finansowa wobec kierowcy i pracodawcy.
Należy pamiętać, że istnieją różne ograniczenia możliwości zastosowania trybu OUT, które powinny być każdorazowo analizowane przed jej użyciem.
Jazda w trybie OUT jako „inna praca” kierowcy
Zgodnie z przepisami, każda aktywność zawodowa kierowcy musi być zarejestrowana i ujęta w ewidencji czasu pracy.
Art. 25 Ustawy o czasie pracy kierowców
1. Pracodawca prowadzi dla każdego kierowcy ewidencję czasu pracy do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą.
2. Ewidencja czasu pracy obejmuje liczbę przepracowanych godzin oraz godzinę rozpoczęcia i zakończenia pracy, liczbę godzin przepracowanych w porze nocnej, liczbę godzin nadliczbowych, dni wolne od pracy z oznaczeniem tytułu ich udzielenia, liczbę godzin dyżuru oraz godzinę rozpoczęcia i zakończenia dyżuru, ze wskazaniem, czy jest to dyżur pełniony w domu, rodzaj i wymiar zwolnień od pracy, rodzaj i wymiar innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy, wymiar nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy, z uwzględnieniem:
1) zapisów na wykresówkach;
2) wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
3) plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
4) innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności, lub
5) rejestrów opracowanych na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1-3.
Aby zachować zgodność z Kodeksem pracy oraz Ustawą o czasie pracy kierowców, taką aktywność traktuje się jako „inną pracę”. Choć z punktu widzenia wynagrodzenia nie ma to większego znaczenia – zarówno jazda, jak i inna praca są traktowane jako czas pracy – to zastosowanie trybu OUT pozwala uniknąć naruszeń związanych z rozporządzeniem 561/2006 art. 5-9.
Jazda po terenie zamkniętym a stosowanie funkcji OUT – ważne ograniczenia
Czy jazda po zamkniętym terenie, np. magazynie, zawsze może być traktowana jako jazda na OUT?
Nie zawsze. W niektórych sytuacjach jazda po terenie zamkniętym może być wyłączona spod obowiązku rejestracji, ale wymaga to spełnienia określonych warunków.
Przykład:
Kierowca wykonuje przewóz drogowy i według nawigacji ma jeszcze 10 minut jazdy do magazynu. Jednocześnie kończy mu się dopuszczalny czas jazdy przed obowiązkową przerwą zgodnie z rozporządzeniem 561/2006. Po wjeździe na teren magazynu nie ma prawa automatycznie przełączyć tachografu w tryb OUT w celu dojazdu pod rampę lub inne stanowisko.
Dlaczego?
Ponieważ jazda po terenie magazynu w tej sytuacji jest kontynuacją przewozu drogowego rozpoczętego na drogach publicznych. Funkcja OUT powinna być używana wyłącznie w sytuacjach, w których pojazd przestaje być objęty regulacjami dotyczącymi czasu jazdy i odpoczynków.
Uwaga przy odpoczynkach:
Jeżeli kierowca rozpoczyna w magazynie odpoczynek dzielony (np. 3 godziny + 9 godzin) i po godzinie oczekiwania jest proszony o przestawienie pojazdu (np. na inną rampę lub miejsce parkingowe), nie może skorzystać z funkcji OUT, aby to wykonać.
Lepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest skorzystanie z tzw. “złotej minuty”:
Tachograf cyfrowy rejestruje w swojej pamięci wyłącznie dominującą aktywność w danej minucie.
Jeśli w ciągu jednej minuty kierowca przez 35 sekund odpoczywał, a przez 25 sekund przemieszczał pojazd, urządzenie zapisze tę minutę jako odpoczynek.
Dlatego szybkie przestawienie pojazdu (trwające krócej niż aktywny czas odpoczynku w minucie) może pozwolić zachować ciągłość odpoczynku.
Mimo to i tak tachograf zapisze rekordy prędkości więc kontrolujący może zakwestionować poprawność odpoczynku, aby uniknąć problemów przy kontroli, zdecydowanie zaleca się:
- wykonanie wydruku z tachografu oraz opisanie na wydruku sytuacji.
Warto również śledzić zmiany w przepisach, które będą dotyczyły różnych rodzajów pojazdów – np. w przypadku busów od 2026 roku pojawią się nowe obowiązki związane z tachografami. Szczegóły znajdziesz w naszym artykule Tachograf w busie – co zmieni się od 2026 roku.
Stanowiska organów kontrolnych i praktyka ITD
ITD oraz PIP w swoich kontrolach oczekują, że każde użycie OUT będzie jasno udokumentowane. W praktyce brak dokumentów potwierdzających legalność zastosowania tej funkcji skutkuje uznaniem jej za nadużycie i może prowadzić do nałożenia wysokich kar.
Niektóre inspektoraty dopuszczają stosowanie OUT w granicach określonych przepisami, ale wymagają jasnego wykazania, że pojazd nie poruszał się w ruchu drogowym.
Pobierz DEMO programu Tachospeed Expert i przekonaj się, jak łatwo możesz zadbać o prawidłową ewidencję czasu pracy kierowcy oraz pełną zgodność z przepisami w branży transportowej!
Zalecenia dla przewoźników i kierowców
- Nie stosować OUT „na wszelki wypadek” – każde użycie funkcji OUT powinno być starannie uzasadnione i udokumentowane,
- Przeprowadzać szkolenia kierowców z zasad legalnego stosowania funkcji OUT oraz skutków jego niewłaściwego użycia,
- Wprowadzić wewnętrzne procedury i kontrole poprawności użycia funkcji OUT, aby minimalizować ryzyko błędów i kar. Wdrażane procedury powinny być zgodne z dodatkowymi regulacjami obowiązującymi w danym kraju.
Podsumowanie
Funkcja OUT nie zwalnia z obowiązku rejestrowania czasu pracy kierowcy, a jej niewłaściwe stosowanie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Kluczowe znaczenie ma właściwe rozumienie przepisów, dokumentowanie przejazdów i wdrożenie procedur zgodnych z prawem. Przewoźnicy powinni traktować OUT jako narzędzie pomocnicze, a nie sposób na ominięcie obowiązków ewidencyjnych.
Zachęcamy do śledzenia nas na portalach LinkedIn, Facebook, Instagram oraz obserwowanie strony internetowej Tachospeed. Znajduje się tam więcej informacji ze świata transportu, artykuły eksperckie i szeroki wybór szkoleń między innymi z czasu pracy kierowców.
