W dobie rosnącej konkurencji na rynku transportowym coraz więcej przedsiębiorców zastanawia się nad wprowadzeniem umowy o zakazie konkurencji dla swoich kierowców. Czy taki dokument jest koniecznością, czy jedynie dodatkowym zabezpieczeniem interesów firmy? Jakie ryzyko niesie zatrudnianie kierowców bez tego typu umowy? I wreszcie – czy zakaz konkurencji ogranicza kierowców, czy raczej chroni przedsiębiorcę przed stratami? Sprawdź, jak skutecznie zabezpieczyć swoją firmę i uniknąć niepożądanych sytuacji związanych z podwójnym zatrudnieniem kierowców.
Umowa o zakazie konkurencji a przepisy prawa – co warto wiedzieć przy zatrudnianiu kierowcy na etacie?
Podpisanie pomiędzy pracodawcą a kierowcą umowy o zakazie konkurencji staje się coraz powszechniejsze. Czy wynika to z odgórnego obowiązku, lub nowego trendu, który pragnie zamknąć kierowcę tylko w jednym przedsiębiorstwie bez możliwości uzyskiwania przez niego dodatkowego dochodu? Absolutnie nie! Tematyka związana z umową o zakazie konkurencji zyskała na popularności wraz z wejściem w życie ustawy z 28 lipca 2023 roku o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym. To właśnie w tym dokumencie, w artykule 40 (punkcie 4) mogliśmy zobaczyć poniższy zapis:
3. Pracodawca może zakazać kierowcy jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy, o ile jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa w transporcie drogowym lub koniecznością przestrzegania przepisów socjalnych w transporcie drogowym.
Warto zwrócić uwagę na użyte sformułowanie tj. „może zakazać”. W związku, z czym nie stanowi to obowiązku a jedynie możliwość, z której pracodawca co najwyżej skorzysta. Powyższy zapis znalazł swoje miejsce w artykule 24 (rozdział pt.: obowiązki pracodawcy), punkcie 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.
Link do pełnej treści ustawy z 28 lipca 2023 roku o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym: https://orka.sejm.gov.pl/proc9.nsf/ustawy/3320_u.htm
Link do pełnej treści ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040920879/U/D20040879Lj.pdf
Umowa o zakazie konkurencji w świetle Kodeksu pracy – co musisz wiedzieć?
Kolejnym istotnym dokumentem w kontekście umowy o zakazie konkurencji jest Kodeks Pracy i zapisy w nim związane z obowiązkami pracownika. W artykule 100 Kodeksu Pracy możemy znaleźć:
Art. 100. [Podstawowe obowiązki pracownika]§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy;
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku;
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych;
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę;
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach;
6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Powyższe podpunkty tj. 4 i 5 paragrafu 2 jasno wskazują na obowiązek pracownika co do dbania o samo miejsce pracy i jego mienie, a co więcej, zobowiązują pracownika do zachowania (przestrzegania) tajemnicy co do informacji, które mogą być szkodliwe dla pracodawcy. To właśnie m.in. te zapisy wynikające z Kodeksu Pracy są kluczowe w kwestii nawiązywania z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji.
W następnym artykule Kodeksu Pracy tj. artykule 101 znajdziemy kolejną istotną podstawę prawną co do zawierania umowy o zakazie konkurencji z pracownikiem — najważniejszą przy podpisywaniu ów dokumentu z osobą zatrudnioną na umowę o pracę:
Art. 101 (1). [Zakaz konkurencji dotyczący pracownika pozostającego w stosunku pracy]
§ 1. W zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).
§ 2. Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym.
Oznacza to, że możliwe jest zawarcie umowy o zakazie konkurencji z zatrudnionym pracownikiem. Kodeks Pracy dopuszcza także wydłużenie tego zakazu o czas po ustaniu stosunku pracy. O czym stanowi w dalszej treści artykuł 101 Kodeksu Pracy:
Art. 101 (2). [Zakaz konkurencji dotyczący byłego pracownika]
§ 1. Przepis art. 101 (1) § 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.
§ 2. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
§ 3. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.
Zakaz konkurencji po odejściu z firmy – ile i kiedy musisz zapłacić kierowcy?
W związku z powyższym możliwe jest zapisanie w umowie o zakazie konkurencji określonego okresu po ustaniu stosunku pracy, kiedy nadal będzie on obowiązywał. Może to być przykładowo okres 3 lub 6 miesięcy po ustaniu stosunku pracy. Istotne jest dodatkowo zapisanie informacji związanych z odszkodowaniem należnym pracownikowi. Jeżeli na umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie znajdą się informację na temat odszkodowania, to i tak pracodawca jest zobowiązany do wypłaty pracownikowi wynagrodzenia zgodnie z paragrafem: 3 artykułu 101 (2) Kodeksu Pracy w wysokości nie mniejszej niż 25% otrzymywanego wynagrodzenia pracownika! Brak zapisu o odszkodowaniu nie oznacza braku konieczności jego wypłacenia. Odszkodowanie może być wypłacone jednorazowo lub w miesięcznych ratach. Należy tutaj pamiętać, że otrzymywane wynagrodzenie pracownika to nie tylko kwota zapisana na umowie o pracę, ale także wszelkiego rodzaju dodatkowe składniki otrzymywane przez kierowcę w czasie jego zatrudnienia (stosunku pracy).
Przykład:
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy obowiązuje także przez okres 6 miesięcy po ustaniu zatrudnienia z kierowcą. Rozwiązanie umowy o pracę z kierowcą nastąpiło wraz z dniem 1 lipca 2024 roku. Wynagrodzenie miesięczne kierowcy zgodnie z umową o pracę wynosiło 6000 zł. Kierowca zarobił w kolejnych 6 miesiącach 2024 roku:
● w styczniu kwotę 12000 zł brutto,
● w lutym kwotę 10000 zł brutto,
● w marcu 13000 zł brutto,
● w kwietniu 9000 zł brutto,
● w maju 11000 zł brutto,
● w czerwcu 8000 zł brutto. Oznacza to, że musimy dodać do siebie otrzymane przez kierowcę wynagrodzenie analogicznie z 6 miesięcy, poprzedzających ustanie stosunku pracy (rozwiązanie umowy) tj. od stycznia do czerwca 2024 roku.
12000 zł + 10000 zł + 13000 zł + 9000 zł + 11000 zł + 8000 zł = 63000 zł
Jeżeli na umowie o zakazie konkurencji nie było zapisu związanego z odszkodowaniem, to pracodawca ma obowiązek wypłacenia 25% z kwoty 63000 zł (sumy wynagrodzenia kierowcy z 6 miesięcy przed ustaniem stosunku pracy), a więc kwoty wynoszącej 15750 zł brutto.
W jaki sposób pracodawca może wypłacić powyższą kwotę?
Może wypłacić ją jednorazowo wraz z wynagrodzeniem w lipcu 2024 roku w wysokości 15750 zł brutto lub podzielić je na 6 równych rat i wypłacić:
● 2625 zł brutto w lipcu 2024 roku,
● 2625 zł brutto w sierpniu 2024 roku,
● 2625 zł brutto we wrześniu 2024 roku,
● 2625 zł brutto w październiku 2024 roku,
● 2625 zł brutto w listopadzie 2024 roku,
● 2625 zł brutto w grudniu 2024 roku.
Zgodnie z powyższym przykładem wraz z dniem 1 stycznia 2025 roku ustaje zakaz konkurencji wynikający ze sporządzonej umowy o zakazie konkurencji po ustani stosunku pracy. Możliwe jest ustalenie przez pracodawcę wyższej kwoty odszkodowania niż ta zapisana w Kodeksie Pracy. Sposób jego wypłacania pozostaje niezmienny.
Rodzaje umów o zakazie konkurencji – co warto wiedzieć?
Wyróżniamy dwa rodzaje umowy o zakazie konkurencji:
● umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy,
● umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Jeżeli chcemy spisać z naszym kierowcą umowę o zakazie konkurencji zarówno w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu, to zalecane jest sporządzenie dwóch umów. Umowę o zakazie konkurencji możemy z kierowcą podpisać zarówno podczas zatrudnienia (podpisywania przez kierowcę umowy o pracę), a także w czasie jego zatrudnienia, np. po 2 latach pracy na umowę o pracę decydujemy się na podpisanie z kierowcą umowy o zakazie konkurencji. Czy kierowca może odmówić podpisania umowy o zakazie konkurencji? Co wtedy?
W sytuacji, w której kierowca odmówi podpisania umowy o zakazie konkurencji, pracodawca może rozwiązać z taką osobą umowę o pracę (wypowiedzenie umowy o pracę). Stanowią o tym nie jedne wyroki Sądu Najwyższego. Przykładowe dwa wyroki poniżej:
Wyrok z dnia 24 września 2003 r. I PK 411/02:
https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/I%20PK%20411-02-1.pdf
Wyrok z dnia 5 marca 2007 r. I PK 228/06:
https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/I%20PK%20228-06-1.pdf
Dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji, a więc jej spisanie nie oznacza, że będzie obowiązywać aż do rozwiązania umowy (ustania stosunku pracy), jeżeli strony zdecydują się tylko na odstąpienie od jej stosowania (rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji za porozumieniem stron). Należy pamiętać, że nie ma możliwości jednostronnego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji (przez samego kierowcę lub tylko przez pracodawcę), chyba że w umowie o zakazie konkurencji znalazł się odpowiedni co do tego zapis.
Umowa o zakazie konkurencji zarówno ta związana z jej obowiązywaniem w czasie trwania stosunku pracy, oraz ta po ustaniu stosunku pracy powinna znaleźć się w części B akt osobowych pracownika.
Umowa o zakazie konkurencji dla kierowcy zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej lub B2B.
Czy możliwe jest sporządzenie umowy o zakazie konkurencji w sytuacji, gdy nie ma stosunku pracy przy zawartej umowie z kierowcą? Oczywiście, że tak. Stanowi o tym m.in. Kodeks Cywilny i jego artykuł 353 dotyczący swobody zawierania umów:
Art. 353 (1). [Zasada swobody umów]
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Kluczową różnicą jest tutaj kwestia związana z odszkodowaniem dla kierowcy, bowiem zgodnie z powyższym zapisem nie ma obowiązku jego ustalania, a co za tym idzie, nawet przy niezapisaniu wysokości kwoty odszkodowania po ustaniu zakazu konkurencji pracodawca nie jest zobligowany do wypłacania pracownikowi minimum 25% kwoty odszkodowania z wynagrodzenia kierowcy. Oznacza to, że ustalenie ewentualnej kwoty odszkodowania jest uzależnione od stron zawierających umowę o zakazie konkurencji.
Zarówno w umowie o zakazie konkurencji dla pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, analogicznie w przypadku nawiązywania pracy w ramach umowy zlecenia lub B2B, konieczne jest odpowiednie skonstruowanie treści umowy. Oznacza to precyzyjne zapisanie m.in.: co jest działalnością konkurencyjną (jakie inne przedsiębiorstwa konkurencyjne, formy ich usług, branża itp.), oraz co jest zakresem działalności naszego przedsiębiorstwa, aby obie strony wiedziały jakie działania kierowcy są uznane za konkurencyjne i naruszają warunki podpisanej umowy.
Koniecznie zapisujemy informacje na temat nieświadczenia usług (zatrudnienia) dla innego pracodawcy itd. W branży transportowej ma to szczególne znaczenie, bowiem praca na rzecz wielu pracodawców sprawia trudności nad zapanowaniem nad sumą czasu pracy, czasem jazdy, prawidłowymi odpoczynkami itp. u naszego kierowcy, co drastycznie wpływa na późniejszą odpowiedzialność finansową w razie kontroli na drodze lub w samym przedsiębiorstwie, ale także jest istotne pod kątem bezpieczeństwa kierowcy, pojazdu, ładunku i innych uczestników ruchu drogowego. Zmęczony (przepracowany) kierowca może zagrozić sam sobie na drodze i innym, stąd sens zawierania umowy o zakazie konkurencji jest podstawny z wielu aspektów.
Chcesz lepiej zrozumieć przepisy dotyczące czasu pracy kierowcy? Zapisz się na nasze szkolenie i zdobądź praktyczną wiedzę od ekspertów! Czas pracy kierowcy – szkolenia dla firm transportowych 2025
Kary umowne w umowie o zakazie konkurencji
Korzyści płynące z zawarcia umowy o zakazie konkurencji (odszkodowanie) mogą być uznawane jako coś pozytywnego, co wyniknie z podpisania takiej umowy dla pracownika. Warto pamiętać, że litera prawa pozwala także na zapisanie treści negatywnych, a więc kary finansowej wynikającej ze złamania podpisanej umowy o zakazie konkurencji. Informacje na temat tego czym jest kara umowna i jaka może być jej wysokość reguluje Kodeks Cywilny w artykułach 483 i 484:
Art. 483. [Kara umowna]
§ 1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
§ 2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
Art. 484. [Wysokość kary umownej a odszkodowanie]
§ 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Oznacza to, że pracodawca (lub zleceniodawca) może w umowie zawrzeć informacje na temat konsekwencji finansowych (kary umownej) za np. złamanie zasad wynikających z umowy o konkurencji w czasie trwania stosunku pracy lub po ustaniu stosunku pracy. Możliwe jest także zapisanie kary umownej za niewywiązanie się terminowe z przekazanego zlecenia terminowego (dla zleceniobiorcy) wynikające z umowy zlecenia. Dopuszczalne jest w tym aspekcie wskazanie konkretnej kwoty dotyczącej kary umownej lub określonego procentu.
Przykład:
Zleceniodawca uprawniony jest do żądania zapłaty kary umownej w wysokości 1% wynagrodzenia netto zapisanego na sporządzonej umowie za każdy dzień opóźnienia dostawy. Maksymalna kara umowna wynosi 10% wynagrodzenia umownego netto. W przypadku, gdy nie zapiszemy w umowie o zakazie konkurencji informacji związanych z karą umowną, to możliwe będzie dochodzenie swoich racji na tzw. zasadach ogólnych, czyli drodze sądowej udowadniając poniesione straty z tego tytułu.
Jeśli zaś na umowie o zakazie konkurencji pojawią się odpowiednie zapisy związane z karą umowną, bardzo ważne jest umieszczenie dodatkowych zapisów związanych z możliwością dochodzenia odszkodowania w kwocie wyższej niż zapisana kara. Należy pamiętać o rozsądności co do wysokości zapisywanej kwoty kary umownej. W ostateczności i tak wszelkiego rodzaju spory rozstrzygają sądy, więc odpowiednie zapisy mają ogromne znaczenie. Informacje związane z zakazem konkurencji można zapisać w umowie lub w osobnym dokumencie tj. umowie o zakazie konkurencji.
Czy Twój kierowca wykonuje pracę na rzecz innego pracodawcy?
A czy Ty jesteś pewien, że Twój kierowca świadczy pracę wyłącznie dla Ciebie i Twojeg przedsiębiorstwa? Temat ten jest niezwykle trudny do zweryfikowania. Dlaczego? Jeżeli zatrudniony w Twojej firmie kierowca świadczy w wolnym czasie pracę na rzecz innego pracodawcy niezwiązaną z pracą kierowcy na pojeździe wyposażonym w tachograf cyfrowy, to trudno będzie to zweryfikować. Warto pamiętać, że kierowcy, którzy pracują na pojazdach o DMC powyżej 3,5 tony wyposażonych w tachograf cyfrowy muszą korzystać ze swojej karty cyfrowej. W związku z czym, jeżeli dany kierowca wykonywałby pracę na rzecz różnych firm możliwe jest uzyskanie takich informacji po analizie zapisanych danych na jego karcie kierowcy.
Do sprawdzania takich sytuacji pomoże Ci odpowiednie oprogramowanie. Firma Infolab jest producentem idealnego programu do weryfikacji m.in. takich przypadków. Możesz za darmo pobrać wersję testową i sprawdzić swoich kierowców oraz zapisane dane. Może odkryjesz w danych z karty kierowcy aktywności pochodzące z nieznanych pojazdów w okresie zatrudnienia? Zachęcam do weryfikacji i konsultacji otrzymanych wyników z działem pomocy technicznej.
Kontakt do działu pomocy technicznej programu Tachospeed Expert:
● telefonicznie: +48 32 70 70 440
● mailowo: pomoc@tachospeed.pl
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy i po jego ustaniu – kluczowe informacje przed podpisaniem
Sporządzenie umowy o zakazie konkurencji czy to w czasie trwania stosunku pracy, czy to po jego ustaniu nie jest obowiązkowe. Biorąc jednak pod uwagę liczne możliwości konsekwencji finansowych wynikających, chociażby z możliwych naruszeń określonych w załącznikach ustawy o transporcie drogowym, wydaje się za rozsądne przygotowywanie i podpisanie dobrze skonstruowanej umowy o zakazie konkurencji. Należy zwrócić szczególną uwagę na jej treść przed podpisaniem jej przez strony zainteresowane. Poniżej jeszcze kilka ciekawostek:
Jeżeli kierowca jest zatrudniony przez firmę X i w czasie wykonywania pracy dla firmy X została podpisana umowa o zakazie konkurencji, to w sytuacji przejęcia firmy X przez firmę Y należy skonstruować i podpisać nową umowę o zakazie konkurencji.
Zatrudnienie kierowcy na okres próbny i podpisanie umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy już na samym początku nie jest jednoznaczne przy podpisaniu z nim nowej umowy (umowy o pracę po okresie próbnym) jeśli nie będzie wynikało to jednoznacznie z zapisów umowy o zakazie konkurencji podpisanej przy okresie próbnym (na początku zatrudnienia).
Brak podpisu umowy o zakazie konkurencji przez obie strony (np. pracodawca — kierowca) sprawia, że umowa ta jest nieważna. Nie ma możliwości przekazania umowy o zakazie konkurencji, informacji jednoznacznych z nią, do przekazania w formie oświadczenia itp. Umowa o zakazie konkurencji może być podpisana podpisem kwalifikowanym (elektronicznym).
Art. 78 Kodeksu Cywilnego. [Zwykła forma pisemna]
§ 1. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.
i dalej:
Art. 78 (1) Kodeksu Cywilnego. [Forma elektroniczna czynności prawnej]
§ 1. Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
§ 2. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
Zachęcamy do śledzenia nas na Instagramie, Facebooku oraz obserwowanie strony internetowej Tachospeed. Znajduje się tam więcej informacji ze świata transportu, artykuły eksperckie, baza wiedzy czy szeroki wybór szkoleń.
