Procedowana właśnie w Sejmie zmiana prawa o ruchu drogowym może od grudnia 2021 roku wprowadzić nowe restrykcje na kierowców fałszujących zapisy tachografu.
W 2019 r. zgodnie z posiadanymi przez Inspekcję Transportu Drogowego statystykami stwierdzono m.in. 339 przypadków podłączenia do tachografu niedozwolonego urządzenia lub przedmiotu wykonanego lub przeznaczonego do celów podrabiania lub przerabiania danych rejestrowanych przez tachograf lub korzystania z tego urządzenia lub przedmiotu (lp. 6.1.3 załącznika nr 3 do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym), czy też 357 przypadków posługiwania się przez kierowcę kartą kierowcy, która nie jest jego własną kartą (lp. 6.3.3 załącznika nr 3 do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym).
Z uwagi na częstotliwość stwierdzania w trakcie kontroli przypadków fałszowania rzeczywistej aktywności kierowcy, a także skutki takich działań, ustawodawca zamierza wprowadzić zmiany w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym polegających na nadaniu funkcjonariuszom Policji oraz inspektorom Inspekcji Transportu Drogowego uprawnień do zatrzymania prawa jazdy za pokwitowaniem w przypadku ujawnienia na tzw. „gorącym uczynku” fałszowania przez kierującego jego rzeczywistej aktywności.
Jak zatem ma brzmieć przepis upoważniający do zatrzymania prawa jazdy? Prawo jazdy zostanie zatrzymane, za pokwitowaniem w przypadku ujawnienia czynu bezpośrednio poprzedzającego zatrzymanie do kontroli drogowej i polegającego na:
- wykonywaniu przewozu drogowego pojazdem wyposażonym w tachograf przez kierowcę nieposiadającego własnej, ważnej karty kierowcy lub wykresówki,
- posługiwaniu się przez kierowcę kartą kierowcy, która nie jest jego własną kartą, lub posługiwaniu się więcej niż jedną własną kartą kierowcy, lub posługiwaniu się przez kierowcę wykresówką, która nie jest jego własną, lub jednoczesnym używaniu kilku wykresówek przez kierowcę, lub
- korzystaniu przez kierowcę z niedozwolonego urządzenia lub przedmiotu umożliwiającego lub powodującego podrabianie lub przerabianie danych rejestrowanych przez tachograf.
Zwrócić należy uwagę, że w pokwitowanie ważne będzie 24 godziny od momentu zatrzymania.
Doprecyzowanie warunku dotyczącego zatrzymania uprawnień do kierowania pojazdem (wyłącznie w wyniku ujawnienia naruszenia na tzw. „gorącym uczynku”) jest konieczne z uwagi na poziom dotkliwości kary dla kierowcy, jak również ze względu na długość okresu aktywności kierowcy podlegającego kontroli drogowej, który zgodnie z art. 36 rozporządzenia (UE) 165/2014 może obejmować dzień kontroli i 28 dni go poprzedzających, a od 31 grudnia 2024 r. nawet 56 dni. Ponadto w celu zapewnienia równego traktowania kierowców, zgodnie z art. 4 ust. 4 dyrektywy 2006/22/WE16, projektowane zmiany przepisów będą dotyczyły zarówno kierowców legitymujących się prawem jazdy wydanym w kraju, jak również wydanym przez państwo inne niż Rzeczpospolita Polska. Dodatkowo zmiany te będą uwzględniały przypadki manipulacji stwierdzanych zarówno w tachografach cyfrowych, jak i analogowych.
Konsekwencją powyższych propozycji zmian będzie również zmiana art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, polegająca na rozszerzeniu kompetencji starosty do wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy o sytuację, gdy kierujący pojazdem fałszuje swoją rzeczywistą aktywność w wyniku stwierdzenia przypadków określonych w nowo dodanych przepisach ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.
Według ustawodawcy nałożenie na kierującego pojazdem obok kary grzywny także sankcji administracyjnej, polegającej na utracie prawa jazdy na okres do 3 miesięcy, może w znaczny sposób zmienić obecną sytuację i w realny sposób przyczynić się do zmniejszenia nielegalnych praktyk stosowanych przez kierujących pojazdami w przewozach drogowych, polegających na ingerencji w system tachografów. Odebranie prawa jazdy będzie stanowiło szybką i nieuchronną reakcję na najpoważniejsze naruszenia stwierdzone podczas kontroli drogowych. Działanie to będzie miało walor odstraszający względem uczestników ruchu drogowego, zniechęcający do dokonywania ww. naruszeń, co w konsekwencji ma wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz zapewni przestrzeganie zasad uczciwej konkurencji wśród podmiotów wykonujących przewozy drogowe.
Ustawodawca żywi obawy, że dotychczasowe rozwiązania prawne nie spełniają bowiem w sposób wystarczający funkcji odstraszającej od korzystania z niedozwolonych urządzeń zakłócających prawidłowe funkcjonowanie tachografu.
W 2019 r. zgodnie z posiadanymi przez Inspekcję Transportu Drogowego statystykami stwierdzono m.in. 20 182 naruszeń z załącznika nr 1 do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym zapisanych pod lp. 7 (naruszenie przepisów o używaniu tachografów, wykresówek lub kart kierowców) nakładanych na kierującego pojazdem, oraz m.in. 16 987 naruszeń z załącznika nr 3 do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym zapisanych pod lp. 6 (naruszenie przepisów o stosowaniu tachografów) nakładanych na przedsiębiorcę.
Można podkreślić, że z uwagi na ograniczone zasoby kadrowe oraz długotrwałość procesu kontroli inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego stwierdzają jedynie niewielką część faktycznie popełnianych naruszeń, podczas gdy zjawisko manipulacji w tachografach jest znacznie częstsze.
Należy również wspomnieć, że podobne przepisy do proponowanego w Polsce rozwiązania, polegającego na czasowym zatrzymywaniu uprawnień do kierowania pojazdami, zdecydowało się w ostatnim czasie wprowadzić Królestwo Niderlandów. Od początku lutego 2021 r. w przypadku stwierdzenia manipulacji w tachografie, oprócz nałożenia mandatu karnego i kary administracyjnej odpowiednio na kierowcę i przewoźnika, niderlandzkie służby kontrolne mogą zatrzymać kartę kierowcy, tym samym ograniczając takiemu kierowcy możliwość funkcjonowania w zawodzie. Ponadto, w celu zapewnienia równego traktowania kierowców, zgodnie z art. 4 ust. 4 dyrektywy 2006/22/WE, projektowane zmiany przepisów będą dotyczyły zarówno kierowców legitymujących się prawem jazdy wydanym w kraju, jak i wydanym przez państwo inne niż Rzeczpospolita Polska. Dodatkowo zmiany te będą uwzględniały przypadki manipulacji stwierdzanych zarówno w tachografach cyfrowych, jak i analogowych. Konsekwencją powyższych propozycji zmian będzie również zmiana art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2021 r. poz. 1212) polegająca na rozszerzeniu kompetencji starosty do wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy o sytuację, gdy kierujący pojazdem fałszuje swoją rzeczywistą aktywność w wyniku stwierdzenia przypadków określonych w nowo dodanych przepisach ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.
Czy nowe przepisy rzeczywiście zmienią podejście kierujących do fałszowania rzeczywistego czasu prac, jak ma nadzieję ustawodawca? Zobaczymy kiedy zostaną wprowadzone w życie. Dodać jeszcze należy, że przepisy nakładające karę od 3 miesięcy do 5 lat za zmianę wskazań drogomierza pojazdu lub ingerencję w prawidłowość jego pomiaru, a takie kary są już zasądzane na kierowców dokonujących manipulacji tachografu, niewiele w tej materii zmieniły.
Autor: Janusz Grzesica
