Jazda w załodze dwuosobowej pozwala firmom transportowym na wydłużenie czasu prowadzenia pojazdu. Jazda w podwójnej obsadzie zwiększa efektywność na długich trasach, ale niesie też znacznie zwiększone koszty pracownicze i wymaga dokładnego ewidencjonowania aktywności kierowcy w slotach tachografu. Podczas jazdy pierwszy kierowca prowadzi, a drugi kierowca odpoczywa na fotelu pasażera, a następnie kierowcy zamieniają się rolami. Jak zorganizować czas pracy kierowcy w podwójnej obsadzie zgodnie z prawem? O tym przeczytasz w naszym artykule.
Spis treści:
Definicja załogi: czas pracy, czas jazdy i aktywności kierowcy w załodze dwuosobowej
Wszelkie informacje na temat pracy załogi znajdują się w rozporządzeniu nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85. Zgodnie z treścią artykułu 4 definicja załogi to:
o) „załoga kilkuosobowa” oznacza sytuację, w której w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe przebywa co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu. Przez pierwszą godzinę obsady kilkuosobowej obecność innego kierowcy lub kierowców jest fakultatywna, ale przez pozostałą część tego okresu jest obowiązkowa;
Powyższa definicja opisuje nam dwie możliwe sytuacje, które muszą zostać spełnione, aby mówić o załodze:
- pierwsza – obaj kierowcy znajdują się w kabinie pojazdu w tym samym czasie (odpowiednio wkładają swoje karty kierowców do tachografu tj. ten który, będzie pierwszy prowadził pojazd, umieszcza swoją kartę kierowcy w slocie nr 1, drugi lokuje swoją kartę w slocie nr 2 i ruszają),
- druga – drugi kierowca dosiada się do pierwszego kierowcy maksymalnie po godzinie od rozpoczęcia dziennego okresu pracy przez pierwszego kierowcę.
30-godzinny cykl pracy kierowców w załodze – odpoczynek, przerwy i rotacja za kierownicą
Jazda w załodze dwuosobowej różni się od pracy w pojedynkę także w przypadku okresu kontrolnego i dostępnych odpoczynków, bowiem kierowcy pracujący w załodze mają aż 30 godzin na wykonanie prawidłowego, jednego odpoczynku dziennego trwającego nieprzerwanie 9 godzin wraz ze swoją pracą. Biorąc pod uwagę fakt, że kierowcy w załodze mogą prowadzić pojazd dwukrotnie przez 4,5 godziny (łączny czas jazdy załogi to 18 godzin) pozwala to na 3 godziny w okresie kontrolnym na zaplanowanie czynności innych niż jazda w załodze dwuosobowej. Zgodnie z artykułem 8 (punktem 5) rozporządzenie 561:
Na zasadzie odstępstwa od przepisów ust. 2, w ciągu 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku, kierowca należący do kilkuosobowej załogi musi skorzystać z kolejnego dziennego okresu odpoczynku trwającego co najmniej 9 godzin.
30 godzin – 9 godzin (odpoczynek) – 18 godzin (jazda: 2×9 „na głowę”) = 3 godziny
Na co kierowcy mogą przeznaczyć te 3 godziny? W tym miejscu warto powiedzieć o wymaganych przerwach. Kierowcy w załodze za sprawą pakietu mobilności od 20 sierpnia 2020 roku mają ten przywilej, że nie muszą zgodnie z rozporządzeniem 561 wykonywać przerw 45-minutowyc po 4,5 godzinach jazdy poprzez zatrzymanie pojazdu w bezpiecznym i dogodnym do tego miejscu. Stanowi o tym artykuł 7 rozporządzenia 561:
W przypadku pracy w załodze kilkuosobowej kierowca może wykorzystać przerwę trwającą 45 minut w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę, pod warunkiem że kierowca, który ma przerwę, nie jest zaangażowany w pomoc kierowcy prowadzącemu pojazd.
Zgodnie z powyższym można stwierdzić, że pozostałe 3 godziny mogą zostać zagospodarowane na pracę inną lub dodatkowe (niewymagane) przerwy. W ostateczności na szybsze zakończenie okresu kontrolnego. Problematyczne jednak w tym przypadku są zapisy artykułu 13 ustawy o czasie pracy kierowców, gdzie możemy przeczytać:
1. Po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze nie krótszym niż 30 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin oraz w wymiarze nie krótszym niż 45 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie.
2. Przerwy, o których mowa w ust. 1, ulegają skróceniu o przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
W związku, z czym rozsądnie jest mimo wszystko zrobić 45-minutową przerwę po pierwszym okresie prowadzenia 4,5 godzin pierwszego kierowcy lub po 4,5 godzinach jazdy przypadające następnie u drugiego kierowcy.
Link do pełnej treści rozporządzenia 561:
Link do pełnej treści ustawy o czasie pracy kierowców:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040920879/U/D20040879Lj.pdf
Chcesz lepiej zrozumieć przepisy dotyczące czasu pracy kierowcy? Zapisz się na nasze szkolenie i zdobądź praktyczną wiedzę od ekspertów!
Skrócenie przerwy w załodze: co grozi kierowcy i firmie?
5.7. Skrócenie wymaganego skróconego okresu odpoczynku dziennego – zarówno w przypadku załogi jednoosobowej, jak i załogi kilkuosobowej:
1) o czas do 1 godziny – 150 zł
2) o czas powyżej 1 godziny do 2 godzin – 350 zł – poważne naruszenie
3) za każdą rozpoczętą godzinę powyżej 2 godzin – 550 zł – bardzo poważne naruszenie
Jak widzimy jedyną karą, w dodatku tylko dla firmy, jest nieodpowiednie zrobienie wymaganej 9-godzinnej przerwy na poczet odpoczynku dziennego.
Najczęstszymi problemami występującymi w przypadku kierowców pracujących w załodze jest m.in. „rozpięcie” załogi za sprawą zarejestrowania dodatkowych aktywności tylko na jednej karcie z członków załogi. Sytuacja ta ma miejsce, gdy dwóch kierowców dociera do miejsca X w celu wykonania odpoczynku dziennego, kierowcy wyjmują karty z tachografów, aż nagle jeden stwierdza: „to ja włożę tylko moją kartę do tachografu i przeparkuje pojazd”.
Konsekwencje bywają opłakane w skutkach. Wystarczy bowiem 1 minuta dodatkowej aktywności tylko na jednej karcie, aby kierowca „wypadł” z załogi i był obligowany 24-godzinnym okresem kontrolnym. Co w połączeniu z 18 godzinami zarejestrowanej samej jazdy sprawia, że u danego kierowcy nie ma mowy o wykonaniu prawidłowego odpoczynku (dla kierowcy solo), co zaś skutkuje ogromnymi karami finansowymi zarówno dla kierowcy, jak i dla firmy w przypadku kontroli.
Wniosek: kierowcy w załodze podczas wykonywanej pracy dbają, aby zawsze obie ich karty były w tachografie! Innym powodem niezaliczenia załogi jest zbyt późne włożenie karty przez drugiego kierowcę w sytuacjach, gdy nie rozpoczynają pracy razem, a jeden z kierowców podjeżdża po drugiego.
Link do pełnej treści ustawy o transporcie drogowym:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20011251371/U/D20011371Lj.pdf
Różnice w wynagrodzeniu kierowców w załodze: czas pracy kierowcy, rola drugiego kierowcy i czas prowadzenia pojazdu
Kierowcy pracujący w załodze często otrzymują zupełnie inne wynagrodzenie, będąc zatrudnionym na takich samych warunkach spisanych na umowie o pracę. Powoduje to także niesnaski. Skoro oboje wiedzą, że spędzili taki sam czas w kabinie pojazdu i odpowiednio zmieniali się za kierownicą, dlaczego zatem mogą mieć różne wynagrodzenia?
Przykład:
Kierowcy Kowalski i Nowak pracują razem w załodze. Oboje są zatrudnieni w firmie transportowej XYZ na umowę o pracę. Ich miesięczne wynagrodzenie jest takie samo i wynosi 4666 zł od 1 stycznia 2025 roku. Panowie pracują w systemie 2 na 2. Wykonują przewozy międzynarodowe przez okres 2 tygodni, po czym wracają wspólnie do kraju i mają 2 tygodnie wolnego. Skąd może wynikać różnica w ich wynagrodzeniach?
Odpowiedzią tutaj jest rozliczanie kierowców, szczególnie kierowców w załodze. Kierowca, którego karta jest aktualnie w slocie nr 1 tachografu, który prowadzi aktualnie pojazd przez okres maksymalnie 4,5 godzin, ma zarejestrowany na swojej karcie kierowcy okres jazdy. W tym samym czasie dla kierowcy, który siedzi obok i jego karta znajduje w slocie nr 2, zarejestrowana jest gotowość (gotowość w załodze). Suma czasu jazdy zalicza się w pełni do sumy czasu pracy, natomiast gotowość w załodze nie liczy się do sumy czasu pracy, a także jest dyżurem zgodnie z punktem 3 artykułu 9 ustawy o czasie pracy kierowców:
W przypadku gdy pojazd jest prowadzony przez dwóch lub więcej kierowców, czas nieprzeznaczony na kierowanie pojazdem jest czasem dyżuru.
Dyżur z tytułu pracy w załodze jest obliczany jako dyżur 50%. W konsekwencji przy naliczaniu wynagrodzeń kierowców będzie miała znaczenie każda minuta jazdy i gotowości zarejestrowana w okresie rozliczeniowym.
- Kierowca Kowalski prowadził pojazd przez 4 godziny i 28 minut → tyle samo pracy
- Kierowca Nowak w tym czasie będzie miał dyżur 50% w wysokości 4 godzin i 28 minut
- zmiana kierowcy za kierownicą
- Kierowca Nowak prowadził pojazd przez 4 godziny i 25 minut → tyle samo pracy
- Kierowca Kowalski w tym czasie będzie miał dyżur 50% w wysokości 4 godzin i 25 minut
- zmiana kierowcy za kierownicą
- Kierowca Kowalski prowadził pojazd przez 4 godziny i 29 minut → tyle samo pracy
- Kierowca Nowak w tym czasie będzie miał dyżur 50% w wysokości 4 godzin i 29 minut
- zmiana kierowcy za kierownicą
- Kierowca Nowak prowadził pojazd przez 4 godziny i 23 minuty → tyle samo pracy
- Kierowca Kowalski w tym czasie będzie miał dyżur 50% w wysokości 4 godzin i 23 minuty
- koniec pracy – przerwa 9 godzin (odpoczynek dzienny)
Suma jazdy dla Kowalskiego:
4 godziny 28 minut + 4 godziny i 29 minuty = 8 godzin 57 minut jazdy
Suma jazdy dla Nowaka:
4 godziny 25 minut + 4 godziny i 23 minuty = 8 godzin 48 minut jazdy
Suma dyżuru 50% dla Kowalskiego:
4 godziny 25 minut + 4 godziny i 23 minuty = 8 godzin 48 minut jazdy
Suma dyżuru 50% dla Nowaka:
4 godziny 28 minut + 4 godziny i 29 minuty = 8 godzin 57 minut jazdy
Przeliczając to na wynagrodzenie za jeden dzień pracy, na przykładzie lutego 2025 roku, przy normie czasu pracy wynoszącej 160 godzin miesięcznie, stawka godzinowa wynosi 29,16 zł (4666 zł ÷ 160 godzin).
Stawka dla dyżuru 50% to połowa stawki godzinowej, zatem 29,16 / 2 = 14,58 zł/godz.
Wynagrodzenie za dzień pracy dla Kowalskiego:
8 godzin 57 minut jazdy 29,16 + 8 godzin 48 minut dyżuru 50% 14,58 = 389,29 zł
Wynagrodzenie za dzień pracy dla Nowaka:
8 godzin 48 minut jazdy 29,16 + 8 godzin 57 minut dyżuru 50% 14,58 = 387,10 zł
389,29 zł – 387,10 zł = 2,19 zł
Na podstawie tylko jednego dnia pracy obu Panów otrzymujemy różnice w ich wynagrodzeniu na poziomie 2 zł i 19 groszy.
Zachęcamy do pobrania praktycznej ściągi z Rozporządzenia 561/2006, która w prosty sposób podsumowuje kluczowe zasady czasu pracy kierowców.
Podsumowanie: na czym polega jazda w załodze dwuosobowej i jakie obowiązki spoczywają na kierowcach
Jazda w załodze dwuosobowej to efektywne rozwiązanie w transporcie, szczególnie na długich trasach. Podczas gdy pierwszy kierowca prowadzi pojazd, drugi kierowca odpoczywa na fotelu pasażera. Taki system wymaga precyzyjnej organizacji i rejestracji aktywności kierowcy w slotach tachografu, a także wiąże się ze znacznie zwiększonymi kosztami pracowniczymi.
Zgodnie z przepisami, aby mówić o podwójnej obsadzie, kierowcy muszą rozpocząć jazdę wspólnie lub maksymalnie w ciągu godziny od rozpoczęcia pracy pierwszego. W 30-godzinnym cyklu każdy z nich może prowadzić pojazd przez 4,5 godziny, a pozostały czas przeznaczyć na inne czynności kierowcy lub odpoczynek.
Błędy w rejestracji jazdy czy brak obecności drugiego kierowcy mogą skutkować najpoważniejszym naruszeniem. Co więcej, mimo tej samej umowy o pracę, różnice w czasie jazdy i dyżurze mogą powodować nierówne wynagrodzenia. Czas pracy kierowcy i czas prowadzenia pojazdu muszą być skrupulatnie rozliczane, by uniknąć problemów i kar.
Ostatecznie należy pamiętać, że jazda w załodze dwuosobowej wymaga precyzyjnej organizacji, wzajemnej odpowiedzialności oraz skrupulatności w zakresie dokumentacji. Obecność drugiego kierowcy nie tylko wpływa na ciągłość transportu, ale również na bezpieczeństwo, zgodność z przepisami i ostateczne koszty ponoszone przez firmę.
Pobierz DEMO programu Tachospeed Expert i przekonaj się, jak łatwo możesz zadbać o prawidłową ewidencję czasu pracy kierowcy oraz pełną zgodność z przepisami w branży transportowej!
Zachęcamy do śledzenia nas na portalach LinkedIn, Facebook, Instagram oraz obserwowanie strony internetowej Tachospeed. Znajduje się tam więcej informacji ze świata transportu, artykuły eksperckie i szeroki wybór szkoleń między innymi z czasu pracy kierowców.
