Czy można stracić prawo jazdy za fałszowanie tachografu? Tak – i to nie tylko na czas określony, ale nawet bezpowrotnie. Fałszowanie zapisów z tachografu, używanie magnesów, podwójnych kart kierowcy czy manipulowanie wykresówkami to poważne przestępstwo, które grozi wysokimi karami finansowymi, utratą prawa jazdy kategorii C lub D, a nawet pozbawieniem wolności do 5 lat. W artykule wyjaśniamy, w jakich sytuacjach kierowca zawodowy może stracić uprawnienia, jakie przepisy to regulują i co zrobić, aby uniknąć konsekwencji prawnych i finansowych.
Spis treści
Zdanie egzaminu na kat. C oraz uzyskanie wszelkich możliwych dokumentów, które pozwolą rozpocząć pracę jako kierowca zawodowy, wymaga wiele trudu i sporych nakładów finansowych. Nieodpowiedzialne prowadzenie pojazdu, organizowanie czasu pracy kierowców, czy zwyczajowe niedbalstwo na drodze o obowiązujące przepisy może doprowadzić do sporych strat i braku dalszego wykonywania zawodu kierowcy zawodowego.
Najczęstsze powody utraty prawa jazdy przez kierowcę zawodowego.
1. Przekroczenie limitu punktów karnych.
Kierowca zawodowy, jak każdy uczestnik ruchu drogowym, traci prawo jazdy po przekroczeniu limitu punktów karnych wskazanego w ustawy prawo o kierujących pojazdami (art. 98). Limity: 24 punkty (po okresie próbnym) i 20 punktów (w pierwszym roku od wydania dokumentu).
Podstawa prawna:
- Art. 98 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. 2011 nr 30 poz. 151).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych ws. ewidencji kierowców.
Szczegóły:
- Kierowca zawodowy (jak każdy) traci prawo jazdy, jeśli przekroczy limit:
- 24 punkty karne (po okresie próbnym),
- 20 punktów (w ciągu pierwszego roku od wydania prawa jazdy).
Starosta może wówczas skierować kierowcę na kurs reedukacyjny, badania psychologiczne, a nawet ponowne egzaminy teoretyczne i praktyczne. W skrajnych przypadkach dochodzi do cofnięcia uprawnień zawodowych.
Przydatne:
- Link do pełnej treści ustawy o kierujących pojazdami:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110300151/U/D20110151Lj.pdf
- Link do pełnej treści Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych ws. ewidencji kierowców:
Praktyka pokazuje, że kierowcy zawodowi częściej ryzykują przekroczenie limitu ze względu na intensywną pracę i długie trasy. Dlatego tak ważne jest monitorowanie liczby punktów i korzystanie z narzędzi przypominających o mandatach. W firmach transportu drogowego kumulacja mandatów bywa skutkiem prowadzenie pojazdu niezgodnie z zasadami, ruchu drogowym polegających na częstych wykroczeniach (np. prędkością przekraczającą dopuszczalną), co zwiększa ryzyko spowodowania wypadku i może finalnie skończyć się utracie prawa jazdy.
2. Jazda pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.
Spożyciu alkoholu lub środki odurzające to bezpośrednia droga do zatrzymanie prawa jazdy i sądowego zakazu.
Podstawa prawna:
- Art. 87 Kodeksu wykroczeń (stan po użyciu).
- Art. 178a § 1 Kodeksu karnego (stan nietrzeźwości).
- Art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy o kierujących pojazdami.
Szczegóły:
- Stan po użyciu alkoholu: 0,2 – 0,5 promila → wykroczenie.
- Stan nietrzeźwości: >0,5 promila → przestępstwo.
Kary:
- Obowiązkowy zakaz prowadzenia pojazdów (min. 3 lata przy recydywie).
- Kara grzywny, ograniczenia wolności lub więzienia.
- Obowiązek ponownego zdania egzaminu i badań psychologicznych.
Przydatne:
- Treść art. 87 Kodeksu wykroczeń:
Art. 87. [Prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu]
§ 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych.
§ 1a. Tej samej karze podlega, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1, podlega karze aresztu albo karze grzywny nie niższej niż 1000 złotych.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
§ 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1a lub 2 można orzec zakaz prowadzenia pojazdów innych niż określone w § 1.
- Treść artykułu 178a Kodeksu Karnego:
Art. 178a. [Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego]
§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. (uchylony).
§ 3. (uchylony).
za c
§ 5. Sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b, w razie popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 4, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa określonego w § 1 była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
- Link do pełnej treści art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy o kierujących pojazdami.
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kierujacy-pojazdami-17683547/art-102
Tu częściej orzeka się zakaz prowadzenia wszystkich pojazdów, co dla kierowców wykonujących przewozy drogowe oznacza utratę zawodu. Pamiętajmy też o czynnikach zwiększających ryzyko podczas jazdy: zmęczenie kierowcy, kierowcy spowolnienie czasu reakcji i błędna ocena zakresie prędkości pojazdu – to prosta droga do szkody i odebranie prawa jazdy.
3. Fałszowanie tachografu, dokumentów lub/i używanie cudzej karty kierowcy.
To sedno pytania: czy można stracić prawo jazdy za fałszowanie tachografu? Praktyki takie jak wykorzystują kierowcy, czyli stosowanie niedozwolonego urządzenia, powodującego podrabianie danych, używanie cudzej karty kierowcy lub więcej niż jedną, własną kartą kierowcy, zaniżanie bieżącego dziennego czasu jazdy, manipulowanie na karcie kierowcy wskazań o rzeczywistej aktywności kierowcy czy ukrywanie rzeczywistego czasu pracy, są to najpoważniejsze naruszenia stwierdzone w branży.
Podstawa prawna:
- Art. 306a Kodeksu karnego (fałszowanie dokumentów).
- Art. 92a Ustawy o transporcie drogowym (Dz.U. 2001 Nr 125 poz. 1371).
- Rozporządzenie (UE) nr 165/2014 ws. tachografów.
Szczegóły:
- Przykłady:
- Magnes na impulsatorze tachografu,
- Podwójna karta kierowcy,
- Fałszowanie wykresówek.
Kary:
- Grzywna: do kilkunastu tys. zł.
- Zatrzymanie prawa jazdy i cofnięcie uprawnień zawodowych.
- Nawet kara pozbawienia wolności do 5 lat (art. 306a KK).
Przydatne:
- Treść artykułu 306a Kodeksu Karnego:
Art. 306a. [Cofanie lub inna ingerencja we wskazania licznika przebiegu w pojeździe mechanicznym]
§ 1. Kto zmienia wskazanie drogomierza pojazdu mechanicznego lub ingeruje w prawidłowość jego pomiaru, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto zleca innej osobie wykonanie czynu, o którym mowa w § 1.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
4. Utrata zdolności zdrowotnej i/lub brak badań.
Brak aktualnych badań lekarskich i psychologicznych (szczególnie dla kat. C/D) oznacza naruszenie formalne i ryzyko cofnięcia uprawnień. Kierowca nieposiadający własnej ważnej dokumentacji medycznej nie spełnia norm czasu pracy i bezpieczeństwa.
Podstawa prawna:
- Art. 12–13 ustawy o kierujących pojazdami
- Rozporządzenie ws. badań lekarskich kierowców.
Szczegóły:
- Obowiązkowe:
- Badania lekarskie (co 5 lat lub częściej).
- Badania psychologiczne (dla kat. C, D, przewozu rzeczy lub osób).
Konsekwencje:
- Cofnięcie uprawnień przez starostę.
- Brak aktualnych badań = utrata prawa do wykonywania zawodu.
Przydatne:
- Link do pełnej treści Rozporządzenia w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców:
5. Poważne naruszenia przepisów ruchu drogowego.
Spowodowanie wypadku z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu lub śmiercią, jazda z prędkością przekraczającą dopuszczalną, łamanie zasad w ruchu drogowym – to powody, dla których możliwe jest zatrzymanie prawa jazdy na miejscu przez Policję, a potem długotrwały zakaz sądowy. Takie poważne naruszenia stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.
Podstawa prawna:
- Art. 86, 177 Kodeksu karnego (wypadek, kolizja).
- Art. 135 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Szczegóły:
- Spowodowanie wypadku ze skutkiem ciężkiego uszczerbku lub śmierci.
- Rażące naruszenie zasad ruchu drogowego.
Konsekwencje:
- Zatrzymanie prawa jazdy przez Policję.
- Decyzja sądu o zakazie prowadzenia pojazdów.
- Cofnięcie uprawnień zawodowych przez starostę lub ITD.
Przydatne:
- Artykuł 177 Kodeksu Karnego:
Art. 177. [Spowodowanie wypadku komunikacyjnego]
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.
- Link do pełnej treści Art. 135 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym:
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-o-ruchu-drogowym-16798732/art-135
W praktyce oznacza to nie tylko utratę dokumentu, ale również wieloletnią niemożność powrotu do zawodu kierowcy.
6. Niestosowanie się do przepisów czasu pracy kierowców.
Czas pracy kierowcy zawodowego jest precyzyjnie określony w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006.
Podstawa prawna:
- Rozporządzenie (WE) nr 561/2006.
- Ustawa o transporcie drogowym, art. 92a, 92b.
Szczegóły:
- Przekraczanie dopuszczalnego czasu jazdy bez odpoczynku to naruszenia związane z nieprzestrzeganiem norm czasu pracy.
- Brak wymaganych przerw lub odpoczynków dziennych/tygodniowych również stanowi naruszenie norm czasu pracy.
- Fałszowanie zapisów tachografu lub ich ukrywanie.
Kary:
- Grzywna dla kierowcy i/lub przewoźnika.
- Cofnięcie uprawnień, szczególnie przy powtarzających się naruszeniach.
Przydatne:
- Link do pełnej treści rozporządzenia 561/2006:
- Link do pełnej treści ustawy o transporcie drogowym:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20011251371/U/D20011371Lj.pdf
W dobie cyfrowych tachografów ryzyko wykrycia naruszeń jest bardzo wysokie – ITD i Policja regularnie kontrolują dane z kart kierowców.
7. Brak kwalifikacji zawodowych / kodu 95
Prawo jazdy kat. C lub D nie wystarczy do wykonywania zawodu kierowcy. Niezbędny jest kod 95, potwierdzający ukończenie szkolenia okresowego lub kwalifikacji wstępnej. Obowiązek ten dotyczy wszystkich podmiotów wykonujących przewozy drogowe.
Podstawa prawna:
- Ustawa o transporcie drogowym (art. 39a i następne).
- Dyrektywa 2003/59/WE.
Szczegóły:
- Brak ważnego kodu 95 w prawie jazdy → brak uprawnień zawodowych.
- Dotyczy kierowców pojazdów pow. 3,5 t DMC (kat. C, D).
- Brak aktualnego szkolenia okresowego lub kwalifikacji wstępnej.
Konsekwencje:
- Zatrzymanie pojazdu i prawa jazdy.
- Mandat do kilku tysięcy zł.
- Decyzja starosty o cofnięciu prawa do kierowania w przewozie drogowym.
Przydatne:
- Link do pełnej treści ustawy o transporcie drogowym:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20011251371/U/D20011371Lj.pdf
- Link do pełnej treści dyrektywy 2003/59/WE:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32003L0059
Brak kodu 95 jest równoznaczny z brakiem uprawnień zawodowych, co eliminuje kierowcę z rynku pracy.
Zatrzymanie prawa jazdy – najczęstsze przyczyny i konsekwencje dla kierowców zawodowych
Przykład 1 – Utrata kat. C, ale nie cofnięto innych kategorii (np. B).
Jeśli kierowca zawodowy utraci kategorię C, ale nie cofnięto mu innych uprawnień, np. kategorii B, to nadal może legalnie prowadzić samochód osobowy lub busa do 3,5 tony. Oznacza to, że decyzja starosty, sądu czy zatrzymanie przez Policję dotyczące wyłącznie kategorii C nie wpływa na możliwość korzystania z kategorii B, która w systemie CEPiK pozostaje aktywna. W praktyce kierowca nie może prowadzić ciężarówek wymagających kat. C, ale może bez przeszkód poruszać się pojazdami osobowymi. Przykładem jest sytuacja, w której kierowca stracił kategorię C z powodu braku badań psychotechnicznych, lecz zachował prawo do jazdy autem osobowym w ramach kat. B.
Przykład 2 – Zatrzymanie całego dokumentu prawa jazdy (wszystkich kategorii).
W takiej sytuacji kierowca nie możesz jeździć żadną kategorią, również B. Zatrzymanie całego dokumentu prawa jazdy oznacza, że w przypadku zatrzymaniu prawa jazdy kierowca traci uprawnienia do prowadzenia wszystkich pojazdów.
Dzieje się tak np. w przypadku:
- jazdy po alkoholu / narkotykach,
- sądowego zakazu prowadzenia wszystkich pojazdów mechanicznych,
- zatrzymania dokumentu przez Policję w przypadku poważnych naruszeń.
Ważne: Policjant może zatrzymać fizycznie cały dokument, ale decyzję o zakresie zakazu podejmuje sąd lub starosta.
Przykład 3 – Zakaz prowadzenia tylko określonego typu pojazdu.
W tym przypadku zależy to od uzasadnienia decyzji, bowiem Sąd może orzec zakaz prowadzenia np. tylko pojazdów powyżej 3,5 tony. W takim przypadku zakaz prowadzenia pojazdu dotyczy wyłącznie określonego typu pojazdu:
- kat. C jest zawieszona lub cofnięta,
- kat. B może nadal być ważna, jeśli zakaz tego nie obejmuje.
Podsumowanie
Czy można stracić prawo jazdy za fałszowanie tachografu? Tak – i to w najbardziej dotkliwy sposób. Manipulacja tachografem wiąże się nie tylko z utratą uprawnień, ale także z odpowiedzialnością karną. To jednak tylko jeden z wielu powodów, dla których kierowcy zawodowi tracą prawo jazdy.
Najczęstsze przyczyny to:
- przekroczenie limitu punktów karnych,
- jazda pod wpływem alkoholu lub narkotyków,
- fałszowanie tachografu i dokumentów,
- poważne wypadki drogowe,
- łamanie przepisów czasu pracy,
- brak kwalifikacji zawodowych (kod 95).
FAQ – Kluczowe pytania i odpowiedzi w tym artykule
Czy można stracić prawo jazdy kat. C, ale dalej prowadzić osobówkę?
Tak. Jeśli cofnięcie dotyczy tylko kat. C, kierowca nadal może jeździć pojazdami do 3,5 tony (kat. B).
Jakie kary grożą za fałszowanie tachografu w 2025 roku?
Za fałszowanie tachografu w 2025 roku grożą kary grzywny do kilkunastu tysięcy złotych, cofnięcie prawa jazdy oraz kara więzienia do 5 lat.
Czy brak kodu 95 oznacza utratę prawa jazdy?
Nie zawsze, ale oznacza brak prawa do wykonywania przewozów drogowych – kierowca zawodowy nie może wtedy legalnie pracować.
